Περί πνευματικών, και άλλων, δικαιωμάτων.

Πολλά μέλη του Συλλόγου με την επιστημονική και συγγραφική δραστηριότητα που έχουν αναπτύξει θα ενδιαφέρονται για το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων, δημοσιεύουμε το παρακάτω κείμενο του Οργανισμού Συλλογικής Διαχείρησης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ).

 

VIII. TI EINAI O ΟΣΔΕΛ

Στην Ελλάδα, ο αρμόδιος οργανισμός για τα έργα του λόγου είναι ο ΟΣΔΕΛ (Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου). Είναι μη κερδοσκοπικός αστικός συνεταιρισμός και λειτουργεί από το 1997 με άδεια του Υπουργείου Πολιτισμού.

Εκπροσωπεί περισσότερους από:

• 7.000 συγγραφείς, δημοσιογράφους, μεταφραστές,
• περισσότερους από 800 εκδότες βιβλίων/περιοδικών/Τύπου
• και σχεδόν το σύνολο των αλλοδαπών έντυπων έργων μέσω συμβάσεων αμοιβαιότητας με 31 χώρες.

Αποστολή του είναι:

• να διευκολύνει τη νόμιμη πρόσβαση ή/και αναπαραγωγή έντυπων έργων για την κάλυψη εκπαιδευτικών αναγκών ή για τη χρήση από επιχειρήσεις,
• να εισπράττει και να αποδίδει τα δικαιώματα στους δικαιούχους,
• να προστατεύει τα έργα από τη λογοκλοπή και την πειρατεία.

Τα ποσά που εισπράττει ο ΟΣΔΕΛ διανέμονται κάθε χρόνο στους δικαιούχους. Από το 2012 έως και το 2018 διανεμήθηκαν 9.945.627 € σε περισσότερους από 6.500 δικαιούχους. 

Ο ΟΣΔΕΛ επιδιώκει τη βελτίωση της Ελληνικής και Ευρωπαϊκής νομοθεσίας και τη συνειδητοποίηση της σημασίας των πνευματικών δικαιωμάτων από την ελληνική κοινωνία. Παράλληλα, υλοποιεί δράσεις πολιτιστικού και κοινωνικού περιεχομένου, μία εκ των οποίων είναι η καταγραφή της εκδοτικής παραγωγής στην Ελλάδα, στο πλαίσιο της οποίας διατηρεί και ενημερώνει συνεχώς τον πιο εκτενή ηλεκτρονικό κατάλογο εκδόσεων (osdelnet.gr). Επίσης, εκπροσωπεί την Ελλάδα σε διεθνείς ενώσεις συλλογικής διαχείρισης (IFRRO, PDLN κ.λπ.).

 

IX. ΤΟΜΕΙΣ ΔΡΑΣΗΣ ΤΟΥ ΟΣΔΕΛ

Α. Αναπαραγωγή για ιδιωτική χρήση ή για χρήση οργανισμών

Η ανάπτυξη της τεχνολογίας, αρχικά, στον αναλογικό κόσμο με τη δημιουργία των φωτοτυπικών μηχανημάτων, των τηλεομοιoτυπικών συσκευών (φαξ) και των εκτυπωτών, και στη συνέχεια, η ψηφιακή τεχνολογία με τους υπολογιστές τους σαρωτές-σκανερς και τους εκτυπωτές παρέχει τη δυνατότητα στον καθένα να προβεί στη δημιουργία αντιγράφων ενός έργου του λόγου είτε πρόκειται για ιδιώτες που φωτοτυπούν για την κάλυψη προσωπικών τους αναγκών είτε για εκπαιδευτικά ιδρύματα, βιβλιοθήκες, ερευνητικά κέντρα και επιχειρήσεις που φωτοτυπούν για την κάλυψη των δικών τους εκπαιδευτικών, ερευνητικών ή επιχειρηματικών αναγκών. Η αναπαραγωγή, που γίνεται στον ιδιωτικό χώρο, είναι αδύνατον να ελεγχθεί, ενώ ταυτόχρονα για τον μεμονωμένο δημιουργό και εκδότη είναι, επίσης, πρακτικά αδύνατο να παρακολουθεί και να ελέγχει τις αναπαραγωγές που γίνονται από τους μεγάλους χρήστες, εκπαιδευτικά ιδρύματα, βιβλιοθήκες κ.λπ.

Το πρόβλημα αυτό αντιμετωπίσθηκε νομοθετικά με τη θέσπιση του θεσμού της ελεύθερης αναπαραγωγής για ιδιωτική χρήση έναντι εύλογης αποζημίωσης που καταβάλλεται ως τέλος επί της αξίας των φωτοτυπικών συσκευών, των σαρωτών, εκτυπωτών, έξυπνων κινητών τηλεφώνων, υπολογιστών, ψηφιακών – αποθηκευτικών μέσων και του χαρτιού που είναι κατάλληλο για φωτοτυπίες. Τα παραπάνω τεχνικά μέσα επιβαρύνονται κατά την εισαγωγή τους με την εύλογη αμοιβή ύψους 2% έως 6%, η οποία καταβάλλεται μία φορά και καλύπτει όλες τις αντιγραφές έργων που θα δημιουργηθούν για ιδιωτική χρήση με τα παραπάνω τεχνικά μέσα καθ’ όλη τη διάρκεια «ζωής» του τεχνικού μέσου. Η αμοιβή αυτή εισπράττεται υποχρεωτικά από οργανισμούς συλλογικής διαχείρισης για λογαριασμό όλων των δικαιούχων.

Β. Εκπαίδευση

Στη σύγ­χρο­νη εκ­παι­δευ­τι­κή δια­δι­κα­σία εί­ναι εξαι­ρε­τι­κής ση­μα­σί­ας η πρό­σβα­ση σε με­γά­λου εύ­ρους συ­μπλη­ρω­μα­τι­κό εκ­παι­δευ­τι­κό υλι­κό. Διε­θνώς, η ανά­γκη αυ­τή κα­λύ­πτε­ται από τους Ορ­γα­νι­σμούς Συλ­λο­γι­κής Δια­χεί­ρι­σης, οι οποί­οι πα­ρέ­χουν τις απα­ραί­τη­τες άδειες, ώστε να εί­ναι νό­μι­μη η ανα­πα­ρα­γω­γή και χρή­ση του εκ­παι­δευ­τι­κού υλι­κού.

Ο ΟΣ­ΔΕΛ εκ­προ­σω­πώ­ντας την πλειο­νό­τη­τα Ελ­λή­νων και ξέ­νων συγ­γρα­φέ­ων και εκ­δο­τών διευ­κο­λύ­νει την πρό­σβα­ση σε συ­μπλη­ρω­μα­τι­κό εκ­παι­δευ­τι­κό υλι­κό. Οι άδειες που προ­σφέ­ρει ο ΟΣ­ΔΕΛ κα­λύ­πτουν την ανα­πα­ρα­γω­γή μι­κρού μέ­ρους (έως 20%) βι­βλί­ων ή άρ­θρων από εφη­με­ρί­δες, επι­στη­μο­νι­κά πε­ριο­δι­κά κ.λπ. Η ανα­πα­ρα­γω­γή μπο­ρεί να εί­ναι εί­τε φω­το­τυ­πι­κή εί­τε ψη­φια­κή, με την ανάρ­τη­ση των αρ­χεί­ων σε πλατ­φόρ­μα εσω­τε­ρι­κού δι­κτύ­ου.

Λαμ­βά­νο­ντας, επο­μέ­νως, την απα­ραί­τη­τη άδεια, τα εκ­παι­δευ­τι­κά ιδρύ­μα­τα όλων των βαθ­μί­δων, δη­μό­σια και ιδιω­τι­κά, απο­κτούν τη δυ­να­τό­τη­τα να προ­σφέ­ρουν στους μα­θη­τές/σπου­δα­στές τους με­γά­λο εύ­ρος ελ­λη­νι­κής και ξε­νό­γλωσ­σης βι­βλιο­γρα­φί­ας.

Γ. Αδειοδότηση Επιχειρήσεων

Η ανα­πα­ρα­γω­γή μι­κρού μέ­ρους βι­βλί­ων, άρ­θρων από εφη­με­ρί­δες και επι­στη­μο­νι­κά και άλ­λα πε­ριο­δι­κά συ­νι­στά συ­νή­θη πρα­κτι­κή στα πλαί­σια λει­τουρ­γί­ας των επι­χει­ρή­σε­ων. Χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά πα­ρα­δείγ­μα­τα εί­ναι η δια­νο­μή απο­κομ­μά­των απο­δελ­τί­ω­σης εντός της κά­θε επι­χεί­ρη­σης και η ανα­πα­ρα­γω­γή άρ­θρων από τον Ει­δι­κό Τύ­πο (εφη­με­ρί­δες και πε­ριο­δι­κά). Για πα­ρά­δειγ­μα, σε πολ­λές επι­χει­ρή­σεις η χρή­ση και ανα­πα­ρα­γω­γή άρ­θρων από νο­μι­κά ή φο­ρο­λο­γι­κά και οι­κο­νο­μι­κά πε­ριο­δι­κά εί­ναι κα­θη­με­ρι­νή πρα­κτι­κή.

Επί­σης, η ανα­πα­ρα­γω­γή μι­κρού μέ­ρους βι­βλί­ων, άρ­θρων από εφη­με­ρί­δες και επι­στη­μο­νι­κά και άλ­λα πε­ριο­δι­κά εί­ναι αντι­κεί­με­νο της δρα­στη­ριό­τη­τας των φω­το­τυ­πι­κών κα­τα­στη­μά­των.

Πα­ράλ­λη­λα, αρ­κε­τές επι­χει­ρή­σεις δια­θέ­τουν βι­βλιο­θή­κες, που δα­νεί­ζουν βι­βλία στους υπαλ­λή­λους τους ή τους πα­ρέ­χουν τη δυ­να­τό­τη­τα να τα φω­το­τυ­πούν.

Όλα τα πα­ρα­πά­νω κεί­με­να, από οποιο­δή­πο­τε μέ­σο και αν προ­έρ­χο­νται, απο­τε­λούν κα­τά κα­νό­να προ­στα­τευό­με­να έρ­γα και η χρή­ση τους μπο­ρεί να γί­νει μό­νο με τη ρη­τή άδεια των δη­μιουρ­γών και εκ­δο­τών, η οποία χο­ρη­γεί­ται από τον ΟΣ­ΔΕΛ.

Για το σύ­νο­λο των προ­α­να­φερ­θέ­ντων πε­ρι­πτώ­σε­ων, ο ΟΣ­ΔΕΛ πα­ρέ­χει τη νό­μι­μη πρό­σβα­ση, ανα­πα­ρα­γω­γή και δα­νει­σμό Έρ­γων του Λό­γου στην ενδιαφερόμενη επι­χεί­ρη­ση μέ­σω σχε­τι­κών προ­ϊ­ό­ντων αδειο­δό­τη­σης που προ­σφέ­ρει.

Δ. Κοινωνικό και Πολιτιστικό έργο

Ο ΟΣ­ΔΕΛ, σύμ­φω­να με το κα­τα­στα­τι­κό του και ακο­λου­θώ­ντας αντί­στοι­χα ευ­ρω­παϊ­κά και διε­θνή πρό­τυ­πα, στη­ρί­ζει και ενι­σχύ­ει οι­κο­νο­μι­κά πο­λι­τι­στι­κές πρω­το­βου­λί­ες προς όφε­λος των με­λών του και του κοι­νω­νι­κού συ­νό­λου.  

Το Διοι­κη­τι­κό Συμ­βού­λιο του ΟΣ­ΔΕΛ κα­τήρ­τι­σε πρό­σφα­τα νέο Κα­νο­νι­σμό Πο­λι­τι­στι­κών Χο­ρη­γιών, που δια­σφα­λί­ζουν τη δια­φά­νεια και την απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τε­ρη εκ­πλή­ρω­ση των επι­διω­κό­με­νων πο­λι­τι­στι­κών σκο­πών. 

Στο πλαί­σιο των πο­λι­τι­στι­κών του σκο­πών ο ΟΣ­ΔΕΛ συν­δρά­μει και ενι­σχύ­ει οι­κο­νο­μι­κά :

• Δρά­σεις που ενι­σχύ­ουν τη φι­λα­να­γνω­σία.
• Δρά­σεις δη­μιουρ­γών και εκ­δο­τών που ενι­σχύ­ουν τη διά­δο­ση ελ­λη­νι­κών έρ­γων στο εξω­τε­ρι­κό.
• Πρω­το­βου­λί­ες νέ­ων δη­μιουρ­γών που στο­χεύ­ουν στην επι­μόρ­φω­ση/εκ­παί­δευ­ση στους το­μείς του πο­λι­τι­σμού, των Γραμ­μά­των και των Τε­χνών.
• Έρευ­νες που βοη­θούν στην κα­τα­γρα­φή και ανά­λυ­ση των δε­δο­μέ­νων που αφο­ρούν την αγο­ρά του βι­βλί­ου.
• Εκ­δό­σεις και πρω­το­βου­λί­ες που συμ­βάλ­λουν στην καλ­λιέρ­γεια κουλ­τού­ρας υπέρ της προ­στα­σί­ας των πνευ­μα­τι­κών δι­καιω­μά­των ή στην κα­τα­πο­λέ­μη­ση της πα­ρά­νο­μης αντι­γρα­φής Έρ­γων του Λό­γου.
• Βρα­βεύ­σεις νέ­ων δη­μιουρ­γών, με­τα­φρα­στών και δη­μο­σιο­γρά­φων για έρ­γα και επι­δό­σεις εξαι­ρε­τι­κής αξί­ας και ει­δι­κού βά­ρους.
• Επι­στη­μο­νι­κά συ­νέ­δρια που προ­ω­θούν τους σκο­πούς του ΟΣ­ΔΕΛ, αλ­λά και συμ­βάλ­λουν γε­νι­κό­τε­ρα στην ανά­πτυ­ξη των Γραμ­μά­των και των Τε­χνών.
• Προ­γράμ­μα­τα που προ­ω­θούν την εθνι­κή βι­βλιο­πα­ρα­γω­γή εκτός Ελ­λά­δος μέ­σα από διε­θνή fora και εκ­θέ­σεις.
• Πο­λι­τι­στι­κές δρά­σεις που ενι­σχύ­ουν το έρ­γο του ΟΣ­ΔΕΛ και προ­ά­γουν τον πο­λι­τι­σμό στη χώ­ρα μας.
• Μη εμπο­ρι­κές εκ­δό­σεις με ση­μα­ντι­κή πο­λι­τι­στι­κή αξία.
• Καλ­λι­τε­χνι­κές, επι­μορ­φω­τι­κές και εκ­παι­δευ­τι­κές εκ­δη­λώ­σεις με αντι­κεί­με­νο τo βι­βλίο και τους δη­μιουρ­γούς.

Επι­πλέ­ον, με από­φα­ση του ΔΣ κα­θο­ρί­ζε­ται ένα ετή­σιο δια­θέ­σι­μο πο­σό για οι­κο­νο­μι­κές ενι­σχύ­σεις σε  σω­μα­τεία  συγ­γρα­φέ­ων και  εκ­δο­τών βι­βλί­ων, που δρα­στη­ριο­ποιού­νται με σκο­πό την προ­ά­σπι­ση των επαγ­γελ­μα­τι­κών συμ­φε­ρό­ντων των συγ­γρα­φέ­ων και των εκ­δο­τών βι­βλί­ου. Κρι­τή­ρια για την οι­κο­νο­μι­κή ενί­σχυ­ση εί­ναι η αντι­προ­σω­πευ­τι­κό­τη­τα του σω­μα­τεί­ου με μέ­λη που εί­ναι και μέ­λη στον ΟΣ­ΔΕΛ, η ποιό­τη­τα και απο­τε­λε­σμα­τι­κό­τη­τα των δρά­σε­ων των τε­λευ­ταί­ων του­λά­χι­στον τριών ετών και η τή­ρη­ση των κα­νό­νων και δια­δι­κα­σιών που προ­βλέ­πει ο νό­μος για τη λει­τουρ­γία των ορ­γά­νων του σω­μα­τεί­ου. 

Ο ΟΣ­ΔΕΛ συμ­βάλ­λει, επί­σης, βά­σει του κα­τα­στα­τι­κού του, στην κοι­νω­νι­κή προ­στα­σία των συμ­βα­σιού­χων και των οι­κο­γε­νειών τους, που ανή­κουν σε ευά­λω­τες κοι­νω­νι­κά ομά­δες και αντι­με­τω­πί­ζουν κοι­νω­νι­κά προ­βλή­μα­τα (φτώ­χεια, κοι­νω­νι­κό απο­κλει­σμό) ή προ­βλή­μα­τα υγεί­ας.

Τέλος ο ΟΣΔΕΛ λειτουργεί την πληρέστερη και πλέον επικαιροποιημένη βάση δεδομένων Ελληνικής βιβλιοπαραγωγής, την οσδελnet (www.osdelnet.gr)

X. ΕΥΡΩΠΑΪΚΗ ΟΔΗΓΙΑ ΓΙΑ ΤΑ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΑ ΔΙΚΑΙΩΜΑΤΑ ΣΤΗΝ ΨΗΦΙΑΚΗ ΕΝΙΑΙΑ ΑΓΟΡΑ

 

Τον Σεπτέμβριο του 2016 στην ετήσια ομιλία του προς το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, προαναγγέλλοντας το σχέδιο οδηγίας για τα πνευματικά δικαιώματα, ο Πρόεδρος της Επιτροπής Jean – Claude Juncker δήλωνε τα εξής:

 

«Καθώς ο κόσμος γίνεται ψηφιακός, θα πρέπει επίσης να ενδυναμώσουμε τους καλλιτέχνες και τους δημιουργούς μας και να προστατέψουμε τα έργα τους. Οι καλλιτέχνες και οι δημιουργοί είναι πολύτιμα στοιχεία της κοινωνίας μας. Η δημιουργία περιεχομένου δεν είναι χόμπι. Είναι επάγγελμα. Και είναι μέρος του ευρωπαϊκού πολιτισμού μας. Θέλω οι δημοσιογράφοι, οι εκδότες και οι συγγραφείς να αμείβονται δίκαια για την εργασία τους, ανεξάρτητα από το αν γίνεται μέσα σε στούντιο ή στο σπίτι, ανεξάρτητα από το αν κυκλοφορεί στο διαδίκτυο ή με συμβατικά μέσα, αν τυπώνεται σε φωτοτυπικό μηχάνημα ή μοιράζεται μέσω συνδέσμου μίας ιστοσελίδας (hyperlink). Αυτό ακριβώς επιδιώκει η αναμόρφωση των κανόνων της Ευρώπης για τα δικαιώματα πνευματικής ιδιοκτησίας, την οποία προτείνουμε σήμερα».

 

Έκτοτε ξεκίνησε ένας μαραθώνιος διαβουλεύσεων και αντιπαραθέσεων μέχρι να φθάσουμε στην έγκριση του τελικού σχεδίου από το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο, στις 26/3/2019. Σύμφωνα με στατιστικά στοιχεία του ΕΚ, σπάνια έχουν βρεθεί βουλευτές αντιμέτωποι στο παρελθόν με τέτοιο βαθμό άσκησης πίεσης (μέσω τηλεφωνικών κλήσεων, ηλεκτρονικών μηνυμάτων κ.λπ.). Μέχρι και απειλή βόμβας δέχθηκε ο εισηγητής του σχεδίου οδηγίας Axel Voss (ανακοίνωση εκπροσώπου αστυνομίας της Βόννης, όπου στεγάζεται το γραφείο του).

 

Από τη μία πλευρά, οι εταιρείες κολοσσοί του διαδικτύου (Google, Apple, Facebook, Microsoft), οι οποίες κινητοποίησαν στο πλευρό τους και τους απλούς χρήστες του διαδικτύου-καταναλωτές και από την άλλη οι δημιουργοί, καλλιτέχνες και πολιτιστικές βιομηχανίες (εκδότες, δισκογραφικές, παραγωγοί ταινιών κ.λπ).

 

Κύρια σημεία διαμάχης το άρθρο 17 και το άρθρο 15:

 

Άρθρο 17 – Περιεχόμενο που ανεβάζουν χρήστες σε πλατφόρμες διαμοιρασμού (YouTube, Facebook κ.λπ.)

 

Μέχρι την ψήφιση της οδηγίας, την ευθύνη για το περιεχόμενο την είχαν οι χρήστες και όχι οι πλατφόρμες, με συνέπεια αφενός οι δημιουργοί και παραγωγοί προστατευόμενων έργων πρακτικά να μην αμείβονται, αφού είναι πρακτικά αδύνατον να διεκδικούν αμοιβή από τον κάθε χρήστη και αφετέρου οι πλατφόρμες να έχουν τεράστια έσοδα, μεταξύ άλλων και λόγω του περιεχομένου που ανεβάζουν οι χρήστες στις πλατφόρμες τους (το ζήτημα αυτό ονομάστηκε «value gap»). Με τη ρύθμιση της οδηγίας, η ευθύνη μεταφέρεται από τους χρήστες στις πλατφόρμες, οι οποίες καλούνται να επιδιώξουν τη σύναψη συμβάσεων αδειοδότησης με τους δικαιούχους (καταβάλλοντας σχετικά δικαιώματα) και να λάβουν μέτρα ώστε να περιοριστεί η διακίνηση μη αδειοδοτημένου περιεχομένου. Αυτή  η ρύθμιση ξεσήκωσε τις αντιδράσεις των πλατφορμών και των καταναλωτών-χρηστών του διαδικτύου, οι οποίοι επικαλέστηκαν ότι η λήψη μέτρων πρακτικά σημαίνει την υποχρέωση γενικού προληπτικού ελέγχου μέσω φίλτρων, που θα εμποδίζουν τη διακίνηση και του νόμιμου περιεχομένου, με αποτέλεσμα τη λογοκρισία και τον περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης, π.χ. δεν θα υπάρχει η δυνατότητα διαμοιρασμού memes και gifs. Οι ισχυρισμοί αυτοί δεν στέκουν. Η οδηγία ρητά αναφέρει ότι τα μέτρα θα σχετίζονται με τον περιορισμό της διακίνησης των έργων, για τα οποία οι ίδιοι οι δικαιούχοι έχουν δηλώσει τα σχετικά κατάλληλα στοιχεία. Επομένως, δεν θα υπάρχει γενικός έλεγχος ούτε θα περιλαμβάνει περιεχόμενο που δεν δηλώνεται από τους δικαιούχους π.χ. περιεχόμενο που δημιουργούν οι ίδιοι οι χρήστες (δικά τους κείμενα, φωτογραφίες ή βίντεο) με σκοπό να το μοιράσουν. Περιεχόμενο, που καλύπτεται από τις συμβάσεις με τους δικαιούχους, θα ανεβαίνει ελεύθερα από χρήστες και μόνον το περιεχόμενο που οι δικαιούχοι δεν θέλουν να κυκλοφορεί στις πλατφόρμες (π.χ. κινηματογραφικές ταινίες, τηλεοπτικές σειρές) θα αποκλείεται με τεχνολογίες αναγνώρισης περιεχομένου. Επειδή η εφαρμογή τους θα στηρίζεται σε δεδομένα που οι ίδιοι οι δικαιούχοι θα δίνουν και η ταυτοποίηση μέσω των ψηφιακών τεχνολογιών είναι απόλυτη, δεν θα υπάρχει ο κίνδυνος να κόβονται μη δηλωμένα έργα, π.χ. όμοια, παραλλαγές κ.λπ. Επίσης, η οδηγία ρητά αναφέρει ότι θα πρέπει να εξασφαλίζεται, προφανώς με τη σχετική πρόβλεψη στα τεχνολογικά μέτρα αναγνώρισης περιεχομένου, η ελεύθερη χρήση προστατευόμενου περιεχομένου για λόγους παράθεσης κριτικής ή υποστήριξης γνώμης ή για γελοιογραφία, παρωδία ή μίμηση (memes).   

 

Θα πρέπει να επισημανθεί ότι οι δημιουργοί και καλλιτέχνες είναι ο τελευταίος κλάδος που θα επιθυμούσε τον περιορισμό της ελευθερίας της έκφρασης, αφού και οι ίδιοι θα είναι άμεσα θιγόμενοι και μάλιστα στην επαγγελματική τους δραστηριότητα. Στόχος της ρύθμισης είναι η αντιμετώπιση του προβλήματος του value gap και όχι η λογοκρισία.

 

Μια άλλη κριτική είναι ότι οι τεχνολογίες αναγνώρισης περιεχομένου είναι πολύ ακριβές και επομένως, η υιοθέτησή τους είναι πρακτικά αδύνατη για τις μικρές πλατφόρμες, οπότε και θα ευνοηθούν οι κολοσσοί. Η  οδηγία, στην τελευταία της εκδοχή, έλαβε σχετική πρόνοια και εξαιρεί τις νέες, μικρές πλατφόρμες από την υποχρέωση να λαμβάνουν μέτρα αποκλεισμού διακίνησης μη αδειοδοτημένου περιεχομένου.

 

Άρθρο 15 – Δικαίωμα εκδοτών τύπου

 

Με το άρθρο αυτό καθιερώνεται ένα νέο δικαίωμα για την προστασία του περιεχομένου εκδοτών τύπου από χρήσεις και εκμεταλλεύσεις στο διαδίκτυο. Και αυτό το άρθρο προκάλεσε μεγάλες αντιδράσεις, κυρίως επειδή σε μία πρώτη εκδοχή περιόριζε την πρόσβαση σε ενημερωτικό υλικό μέσω υπερσυνδέσμων (hyperlinks), [οι υπερσύνδεσμοι παραπέμπουν τον αναγνώστη σε άλλες ιστοσελίδες που διαθέτουν, με την άδεια των δικαιούχων, το υλικό που αναζητά]. Θεωρήθηκε ότι ο περιορισμός αυτός εμποδίζει σημαντικά την πρόσβαση του κοινού στην ενημέρωση. Μετά από διαβουλεύσεις στην τελική εκδοχή της οδηγίας οι υπερσύνδεσμοι ρητά εξαιρούνται από το πεδίο εφαρμογής του άρθρου, όπως και η χρήση μεμονωμένων λέξεων ή πολύ σύντομων αποσπασμάτων, που συνήθως συνοδεύουν τους υπερσυνδέσμους. Η πρακτική συνέπεια του νέου δικαιώματος είναι ότι οι εκδότες θα μπορέσουν να διεκδικήσουν αμοιβή για τις υπηρεσίες αποδελτίωσης ή ενημέρωσης που παρέχονται από εταιρείες του διαδικτύου (π.χ. google news). Μέρος των εσόδων τους θα πρέπει να αποδοθεί στους δημοσιογράφους.

 

Εκτός όμως από τα παραπάνω, η οδηγία επιλύει επιπλέον τα ακόλουθα θέματα:

 

1. Σήμερα, στην Ελλάδα, τα δημόσια πανεπιστήμια και οι υπόλοιποι εκπαιδευτικοί οργανισμοί κάθε βαθμίδας παρέχουν στους σπουδαστές, με φωτοτυπίες ή πλέον ψηφιακά, αποσπάσματα από πλήθος επιστημονικών και εκπαιδευτικών βιβλίων και περιοδικών, χωρίς να υπάρχει σχετική πρόβλεψη στο νόμο και χωρίς να καταβάλλουν δικαιώματα στους συγγραφείς και εκδότες. Η οδηγία προβλέπει συγκεκριμένο πλαίσιο, ώστε να διευκολύνονται τα εκπαιδευτικά ιδρύματα να καλύπτουν τις εκπαιδευτικές ανάγκες τους και με ψηφιακές χρήσεις είτε συνάπτοντας συμβάσεις αδειοδότησης με τους δικαιούχους είτε, εφόσον δεν προσφέρονται από τους δικαιούχους άδειες, χωρίς άδεια αλλά καταβάλλοντας εύλογη αμοιβή στους δικαιούχους.  Συνεπώς, το σοβαρό αυτό θέμα, που απασχολεί πολλά χρόνια τους συγγραφείς και εκδότες επιστημονικών βιβλίων, θα πρέπει να επιλυθεί με την ενσωμάτωση της οδηγίας.
2. Οι βιβλιοθήκες διαθέτουν πλήθος βιβλίων, που βρίσκονται σήμερα εκτός κυκλοφορίας στην αγορά αλλά όχι εκτός δικαιωμάτων. Η οδηγία προβλέπει μηχανισμό συλλογικής αδειοδότησης των εκτός εμπορίου βιβλίων, ώστε να διευκολύνεται η νόμιμη πρόσβαση στα βιβλία αυτά και ψηφιακά, εκτός αν ο εκάστοτε εκδότης δεν επιθυμεί να αδειοδοτήσει την πρόσβαση (opt out).
3. Η επεξεργασία και ανάλυση δεδομένων που βρίσκονται σε βάσεις δεδομένων (text and data mining) είναι διαδικασία που δημιουργεί πολύτιμη γνώση σε πάρα πολλούς τομείς. Η επεξεργασία προϋποθέτει, όμως, την αναπαραγωγή των δεδομένων, έστω και εάν αυτά δεν συμπεριλαμβάνονται στο τελικό αποτέλεσμα της εργασίας. Η οδηγία νομιμοποιεί αυτή την αναπαραγωγή, όταν γίνεται από μη κερδοσκοπικό ερευνητικό φορέα.
4. Στις συμφωνίες, που συνάπτουν δημιουργοί και καλλιτέχνες με εκδότες, δισκογραφικές εταιρείες και παραγωγούς, υπάρχουν περιπτώσεις, όπου συμφωνούνται αμοιβές δυσανάλογα μικρές προς τα έσοδα που αποφέρει μια απρόσμενη επιτυχία του έργου τους. Στις περιπτώσεις αυτές, η οδηγία δίνει το δικαίωμα στους δημιουργούς να αξιώσουν πρόσθετη αμοιβή. Επίσης, στις περιπτώσεις που ένα έργο αποσύρεται από την κυκλοφορία (π.χ. λόγω περιορισμένου εμπορικού ενδιαφέροντος), ο δημιουργός έχει το δικαίωμα να καταγγείλει τη σύμβαση και να αποδεσμευθεί.

 

Τα κράτη μέλη οφείλουν να ενσωματώσουν στην εθνική τους νομοθεσία την οδηγία το αργότερο εντός δύο ετών. Το νέο πλαίσιο που θεσπίζει η οδηγία, για όλους τους λόγους που εξηγήθηκαν παραπάνω, θα συμβάλει σημαντικά στη στήριξη του κλάδου της ενημέρωσης, αλλά και του συνόλου των τεχνών και της επιστήμης, προς όφελος τελικά του κοινωνικού συνόλου.

Πηγές

Η ιστοσελίδα του ΟΣΔΕΛ (www.osdel.gr) προσφέρει πολλές χρήσιμες πληροφορίες για τη συλλογική διαχείριση και το έργο του ΟΣΔΕΛ, που ενδιαφέρουν συγγραφείς, μεταφραστές, δημοσιογράφους, εκδότες βιβλίων, περιοδικών και τύπου, εκπαιδευτικούς οργανισμούς, βιβλιοθήκες και επιχειρήσεις.

Στην ιστοσελίδα της IFRRO (www.ifrro.org) υπάρχει πλούσιο υλικό σχετικά με τις διεθνείς εξελίξεις στη συλλογική διαχείριση και τη λειτουργία των ΟΣΔ.

Πληροφορίες σχετικά με τη σημασία της πνευματικής ιδιοκτησίας, ειδικότερα στο νέο ψηφιακό περιβάλλον, υπάρχουν στους ακόλουθους ιστότοπους:

http://www.copyrightlink.org/why-copyrights-matter.html

http://www.copyrighthub.org/copyright-resources/

https://creativefuture.org/why-this-matters/

https://d31sjue3f6m1dv.cloudfront.net/wp-content/uploads/2017/04/The-Facts-One-Pager-3.24.17.pdf