ΟΜΙΛΙΑ ΠΡΥΤΑΝΗ ΑΠΘ, ΚΑΘΗΓΗΤΗ ΓΙΑΝΝΗ ΜΥΛΟΠΟΥΛΟΥ,
ΣΤΗΝ ΗΜΕΡΙΔΑ «Η ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΔΙΕΘΝΕΣ ΚΕΝΤΡΟ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ»
Το ΑΠΘ είναι το μεγαλύτερο και, όπως προκύπτει από τις πρόσφατες διεθνείς κατατάξεις και το καλύτερο πανεπιστήμιο της Ελλάδας, με αξιοσημείωτη θέση στη διεθνή ακαδημαϊκή κοινότητα. Είναι ένα πανεπιστήμιο με ευρύ φάσμα ακαδημαϊκών και ερευνητικών δραστηριοτήτων, που διαδραματίζει ουσιαστικό ρόλο στο χώρο της εκπαίδευσης, της έρευνας και της καινοτομίας στην Ελλάδα, αλλά και διεθνώς.
ΔΙΕΘΝΗΣ ΕΡΕΥΝΗΤΙΚΗ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΑ
Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο, χάρη στο ευρύ φάσμα επιστημονικών πεδίων που καλύπτει, αλλά χάρη στις ικανότητας και την κινητικότητα των ερευνητών του, καταγράφει εκτεταμένη ερευνητική δραστηριότητα και μεγάλη διείσδυση σε ανταγωνιστικά ευρωπαϊκά, κυρίως, ερευνητικά έργα και προγράμματα. Οι τομείς στους οποίους υλοποιούνται τα ερευνητικά έργα αφορούν κυρίως στο περιβάλλον (φυσικό και δομημένο), στην πληροφορική, στις νέες τεχνολογίες και στη νανοτεχνολογία, στις τηλεπικοινωνίες, στις βιομηχανικές τεχνολογίες, στις μεταφορές, στη βιοτεχνολογία, στη βιοϊατρική και υγεία, στη γεωργία, δασοπονία και αλιεία, στην εκπαίδευση και στη γλώσσα, στην ιστορία και αρχαιολογία, στις κοινωνικές και οικονομικές επιστήμες.
Για να αντιληφθεί κανείς το μέγεθος του κύκλου εργασιών της έρευνας στο ΑΠΘ, οφείλω να επισημάνω ότι τα έσοδα από την ερευνητική δραστηριότητα είναι σήμερα σχεδόν τριπλάσια από τον κρατικό προϋπολογισμό του ιδρύματος. Αξίζει να υπογραμμιστεί ότι τα έσοδα από την ερευνητική δραστηριότητα παραμένουν σταθερά κατά τα τελευταία τέσσερα χρόνια, χωρίς να έχουν επηρεαστεί από την ύφεση και την οικονομική κρίση. Σε αυτούς τους αριθμούς θα πρέπει επίσης να συνυπολογιστούν οι 3.000 νέες θέσεις εργασίας που ανοίγουν κάθε χρόνο για νέους ερευνητές, μέσω των συγκεκριμένων προγραμμάτων, γεγονός που λειτουργεί ως ανάχωμα στο brain drain, στη διαρροή δηλαδή νέων επιστημόνων στο εξωτερικό.
Με δυο λόγια, το Πανεπιστήμιο όχι μόνο δεν είναι ένα κρατικιστικός οργανισμός, όπως συχνά κατηγορείται, αλλά αποτελεί μία παραγωγική και κερδοφόρα μονάδα, η οποία ακόμη και σε δύσκολους καιρούς μπορεί, μέσω της έρευνας και της καινοτομίας, να συμβάλει στην οικονομική ανάπτυξη.
ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΕΣ
Τη δυναμική παρουσία του ΑΠΘ διεθνώς αποδεικνύουν οι δεκάδες προγραμματικές συμφωνίες συνεργασίας που έχει συνάψει και ήδη υλοποιεί με πανεπιστήμια του εξωτερικού. Συγκεκριμένα, το ΑΠΘ έχει υπογράψει συμφωνίες συνεργασίας με πανεπιστήμια 40 χωρών από όλο τον κόσμο, από την Ευρώπη και την περιοχή της Μαύρης Θάλασσας, μέχρι τη Βόρεια και τη Νότια Αμερική, την Αυστραλία, την Αφρική και την Εγγύς, Μέση και Άπω Ανατολή. Οι συνεργασίες αυτές, στο πλαίσιο των οποίων καθηγητές του ΑΠΘ συνεργάζονται με συναδέλφους τους από τα πανεπιστήμια αυτά, αφορούν τόσο σε εκπαιδευτικά, όσο και σε ερευνητικά προγράμματα, ενισχύοντας την εξωστρέφεια του ιδρύματος, αλλά και το κύρος και την αναγνωρισιμότητά του σε διεθνές επίπεδο.
Ειδικότερα την τελευταία τριετία έχουν προωθηθεί 67 νέες διεθνείς συμφωνίες και 69 ανανεώσεις παλαιότερων και συγκεκριμένα με πανεπιστήμια από τις ΗΠΑ, την Ευρώπη και τη Ρωσία, με πανεπιστήμια γειτονικών χωρών, όπως η Αλβανία, η Βουλγαρία, η Τουρκία και η Κύπρος, χωρών από τον ευαίσθητη περιοχή της Μέσης Ανατολής, όπως η Ιορδανία και η Σαουδική Αραβία, αλλά και πανεπιστήμια απομακρυσμένων χωρών, όπως η Κίνα, η οποία δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον σύναψης επιστημονικών σχέσεων με τη χώρα μας και η Ιαπωνία, η οποία ως γνωστόν έχει εξαιρετικού επιπέδου τεχνογνωσία.
Στο πλαίσιο αυτών των συμφωνιών, καθώς και των 2.700 εν ισχύ συνεργασιών που έχει συνάψει το ΑΠΘ με ευρωπαϊκά πανεπιστήμια μέσω του ευρωπαϊκού προγράμματος Erasmus, δεχόμαστε ετησίως εκατοντάδες ξένους φοιτητές, οι οποίοι ζουν για μικρά ή μεγάλα διαστήματα στη Θεσσαλονίκη, ενώ αντίστοιχα σημαντικός αριθμός δικών μας φοιτητών έχουν την ευκαιρία να παρακολουθήσουν μαθήματα σε μεγάλα ακαδημαϊκά ιδρύματα του εξωτερικού.
Με τον τρόπο αυτό το ΑΠΘ λειτουργεί ως ένα βαθμό και ως πρεσβευτής της πόλης μας, αλλά και της χώρας, κυρίως όμως μετατρέπεται σε πυλώνα εκπαίδευσης στην ευρύτερη περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
ΔΙΕΘΝΗ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΑ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΑ
Ήδη το ΑΠΘ έχει προχωρήσει στη δημιουργία επτά ξενόγλωσσων μεταπτυχιακών προγραμμάτων σπουδών σε συνεργασία με διεθνή πανεπιστήμια. Επιπλέον, έχουν αναπτυχθεί 20 ειδικά πρωτόκολλα συνεργασίας για συνεπίβλεψη διδακτορικού με ξένα πανεπιστήμια. Παράλληλα, μετά την ολοκλήρωση της αξιολόγησης δημιουργήθηκαν τέσσερα αγγλόφωνα μεταπτυχιακά προγράμματα που απευθύνονται σε ξένους φοιτητές, στα τμήματα Οικονομικών Σπουδών (2), Δημοσιογραφίας και ΜΜΕ και Ποιμαντικής.
ΙΔΡΥΣΗ ΙΝΣΤΙΤΟΥΤΟΥ ΚΟΜΦΟΥΚΙΟΣ
Το ΑΠΘ θα λειτουργήσει εντός των επόμενων μηνών το πρώτο στη Βόρεια Ελλάδα Ινστιτούτο Κομφούκιος για τη διδασκαλία της κινεζικής γλώσσας και τη διάδοση του κινεζικού πολιτισμού. Τα Ινστιτούτα Κομφούκιος που ιδρύει το κινεζικό κράτος σε συνεργασία με πανεπιστήμια ανά τον κόσμο είναι η γέφυρα της Κίνας με τον υπόλοιπο κόσμο σε ό,τι αφορά τη διδασκαλία της κινεζικής γλώσσας. Για την επίτευξη του στόχου αυτού πραγματοποιήθηκαν αλλεπάλληλες συναντήσεις στην Ελλάδα και την Κίνα με αντιπροσωπεία του Πανεπιστημίου της Σαγκάης και τον κινεζικό οργανισμό Hanban, σε συνεργασία με τα οποία θα υλοποιηθεί το έργο. Η ίδρυση του Ινστιτούτου από το ΑΠΘ στη Θεσσαλονίκη ήδη βρίσκεται στην τελική ευθεία και αναμένεται να λειτουργήσει ως πόλος έλξης όχι μόνο φοιτητών και καθηγητών του ΑΠΘ, αλλά και όσων κατοίκων της ευρύτερης περιοχής επιθυμούν να μάθουν την κινεζική γλώσσα και να μελετήσουν τον κινεζικό πολιτισμό.
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΙΑΣΩΝ
Ο «ΙΑΣΩΝ» είναι ένα πρόγραμμα του ΑΠΘ, που λειτουργεί από τις αρχές της δεκαετίας του ’90 και έχει ως στόχο την ίδρυση ή την υποστήριξη ακαδημαϊκών πυρήνων μελέτης ελληνικών σπουδών και εκμάθησης ελληνικής γλώσσας σε 16 πανεπιστήμια της Παρευξείνιας Ζώνης. Η υποστήριξη που παρέχει το ΑΠΘ στα συγκεκριμένα Πανεπιστήμια προβλέπει πραγματοποίηση εκατέρωθεν επιτόπιων επισκέψεων για πλήρη και ακριβή αποτύπωση των αναγκών τους, παροχή εκπαιδευτικών και ερευνητικών μέσων και διευκολύνσεων για όλο το ανθρώπινο δυναμικό τους (για διδάσκοντες και διδασκομένους), χορήγηση υποτροφιών για εκμάθηση της ελληνικής και για μετεκπαίδευση στο ΑΠΘ και οργάνωση σεμιναρίων και συνεδρίων.
Μέχρι σήμερα περισσότερα από 10.000 βιβλία έχουν σταλεί στα Πανεπιστήμια αυτά, ενώ 400 αριστούχοι φοιτητές, 35 εκπαιδευτικοί και 35 μεταπτυχιακοί φοιτητές έλαβαν υποτροφίες και παρακολούθησαν προγράμματα εκμάθησης της ελληνικής γλώσσας και πολιτισμού. Κάποια ΑΕΙ έλαβαν τεχνικό εξοπλισμό και διεξήχθησαν, με δική μας ουσιαστική στήριξη και υποδομή, συνέδρια και σεμινάρια εκτός Ελλάδας.
ΣΧΟΛΕΙΟ ΝΕΑΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΓΛΩΣΣΑΣ
Το Σχολείο Νέας Ελληνικής Γλώσσας του ΑΠΘ προσφέρει για περισσότερα από 40 χρόνια μαθήματα νέας ελληνικής γλώσσας σε αλλοδαπούς και ομογενείς. Εκτός των κανονικών προγραμμάτων του, προσφέρει μαθήματα για ειδικούς σκοπούς, καθώς και σεμινάρια επιμόρφωσης εκπαιδευτικών, ενώ συμμετέχει σε ερευνητικά προγράμματα και εκπαιδευτικά προγράμματα συνεργασίας με φορείς του εσωτερικού και του εξωτερικού. Επιπλέον, διοργανώνει εξετάσεις για την απόκτηση του πιστοποιητικού επάρκειας στην ελληνική γλώσσα, απαραίτητο δικαιολογητικό για την εισαγωγή των αλλοδαπών στην ανώτατη εκπαίδευση.
Το Σχολείο, όμως, δεν εξαντλεί το ρόλο του στη διδασκαλία της ελληνικής γλώσσας, αλλά δίνει έμφαση και σε διάφορες δραστηριότητες και πολιτιστικές εκδηλώσεις. Φιλοξενεί εκατοντάδες σπουδαστές απ’ όλο τον κόσμο, δημιουργώντας έτσι ένα χώρο πολυπολιτισμικής συνύπαρξης. Μ’ αυτό τον τρόπο οι σπουδαστές εξοικειώνονται με την ελληνική πραγματικότητα και έχουν την ευκαιρία να ζήσουν στη ζωντανή και ζεστή ατμόσφαιρα που τους προσφέρει η σύγχρονη Θεσσαλονίκη.
ΘΕΡΙΝΑ ΣΧΟΛΕΙΑ
Τα τελευταία τρία χρόνια το ΑΠΘ διοργανώνει θερινά σχολεία απευθυνόμενο σε φοιτητές από πανεπιστήμια του εξωτερικού, οι οποίοι θέλουν να συνδυάσουν διακοπές στην πανεπιστημιακή κατασκήνωση στην Καλάνδρα Χαλκιδικής με την παρακολούθηση θερινών σεμιναρίων και μαθημάτων. Οι ξένοι φοιτητές διδάσκονται Αρχαία Ιστορία, Αρχαία Φιλοσοφία του Αριστοτέλη, Αρχαίο Δράμα, Στοιχεία του Ελληνικού Περιβάλλοντος, Αρχαίες Τεχνολογίες και Μυθολογία, παρακολουθούν μαθήματα Ελληνικής Γλώσσας, ενώ έχουν την ευκαιρία να ξεναγηθούν σε αρχαιολογικούς χώρους και να διαμείνουν στη Θεσσαλονίκη.
ΔΙΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΡΙΣΤΟΤΕΛΙΚΩΝ ΜΕΛΕΤΩΝ
Το ΑΠΘ, έχοντας την τιμή να φέρει στον τίτλο του το όνομα του Αριστοτέλη, επιχειρεί να προβάλει συστηματικά το έργο του μεγάλου Έλληνα φιλοσόφου, να αναδείξει τις προεκτάσεις και τις επιδράσεις του σε όλους τους τομείς της σκέψης και των επιστημών και να εξάγει τη φιλοσοφία του και τις αξίες της σε όλο τον κόσμο.
Στόχος του Κέντρου είναι η διεπιστημονικού χαρακτήρα μελέτη και προβολή σε διεθνή κλίμακα του Αριστοτελικού έργου, σε πεδία που καλύπτουν όχι μόνον τους παραδοσιακούς κλάδους της φιλοσοφίας, αλλά και τομείς που σχετίζονται µε ένα πλήθος επιστημονικών πεδίων, όπως αυτά των Ανθρωπιστικών Σπουδών, της Βιολογίας, Φυσικών και Μαθηματικών Επιστημών, Νομικών – Πολιτικών Επιστημών, των Επιστημών Υγείας και των Τεχνολογικών Επιστημών. Αυτό, άλλωστε, αποτελεί και τον καινοτόμο χαρακτήρα του Κέντρου, καθιστώντας το μοναδικό στο είδος του σε διεθνές επίπεδο.
ΚΕΝΤΡΟ ΥΔΑΤΩΝ UNESCO
Η Σύγκλητος του ΑΠΘ έχει συγκροτήσει εδώ και δύο χρόνια το ΚΕΟΔΥ, προκειμένου να αξιοποιήσει και να «συγκεντρώσει» την τεχνογνωσία των επιστημόνων του ιδρύματος, που βρίσκεται κατακερματισμένη σε δέκα ακαδημαϊκές μονάδες, αναγνωρίζοντας παράλληλα τη σημαντική θέση της Ελλάδας στην ευρύτερη ευρωμεσογειακή περιοχή και τη σημασία που έχουν τα διεθνή ύδατα που διαρρέουν την ευρύτερη περιοχή της Μακεδονίας και της Θράκης. Ήδη, με πρωτοβουλία της Πρυτανείας προωθείται η μετεξέλιξή του σε Κέντρο Υδάτων της UNESCO. Η αναβάθμιση αυτή θα έχει πολλαπλά οφέλη, καθώς θα ανοίξει νέους δρόμους στην εξωστρέφεια του Πανεπιστημίου και στη διεθνή παρουσία του, αναδεικνύοντάς το σε κέντρο αναφοράς στο επιστημονικό πεδίο του νερού, ενώ θα έχει σημαντικές οικονομικές προεκτάσεις και για τη χώρα.
ΘΕΟΛΟΓΙΚΗ ΣΧΟΛΗ ΧΑΛΚΗΣ
Εκτός από αμιγώς ακαδημαϊκά και ερευνητικά ζητήματα, το ΑΠΘ έχει συμμετάσχει σε προγράμματα με συμβολικό, αλλά και ουσιαστικό χαρακτήρα, με χαρακτηριστικότερο παράδειγμα την εκπόνηση του ερευνητικού έργου με αντικείμενο την «Αποκατάσταση και αναβάθμιση κτιριακών εγκαταστάσεων της Ιεράς Θεολογικής Σχολής της Χάλκης», από ερευνητική ομάδα της Πολυτεχνικής Σχολής. Το έργο αυτό αποδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο ότι για το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης η διάδοση της ελληνικής παιδείας μέσα από εμβληματικούς για τον Ελληνισμό θεσμούς αποτελεί υψηλή προτεραιότητα, ενώ συγχρόνως επιβεβαιώνει τους στενούς δεσμούς του ΑΠΘ με το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
ΕΔΡΑ ΕΒΡΑΪΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
Ανάλογης συμβολικής, αλλά και ουσιαστικής αξίας είναι η πρωτοβουλία των πρυτανικών αρχών, προκειμένου να επαναλειτουργήσει επώνυμη έδρα Εβραϊκών Σπουδών, η οποία καταργήθηκε επί Μεταξά. Η δημιουργία της συγκεκριμένης έδρας αποτελεί ελάχιστο φόρο τιμής στην ιστορία της Θεσσαλονίκης και την πολυπληθή πριν από το Ολοκαύτωμα εβραϊκή της κοινότητα, η οποία συνεισέφερε τα μέγιστα στην οικονομία και στα πολιτιστικά δρώμενα της πόλης, συμβάλλοντας καθοριστικά στη διαμόρφωση του πολυπολιτισμικού χαρακτήρα της. Η πρωτοβουλία είναι κι ένα μικρό βήμα για την εκπλήρωση του ιστορικού χρέους προς την εβραϊκή κοινότητα του ΑΠΘ, το οποίο χτίστηκε πάνω από τα παλιά εβραϊκά νεκροταφεία. Η προσπάθεια αυτή θα καρποφορήσει άμεσα, καθώς έπειτα από αλλεπάλληλες επαφές, εξασφαλίστηκε η χρηματοδότηση από την Ισραηλιτική Κοινότητα Θεσσαλονίκης, οπότε η έδρα αναμένεται να λειτουργήσει από το ακαδημαϊκό έτος 2014-15.
ΔΙΕΘΝΕΙΣ ΚΑΤΑΤΑΞΕΙΣ
Οι δράσεις που έχει αναπτύξει το ΑΠΘ σε συνδυασμό με το υψηλού επιπέδου ακαδημαϊκό και ερευνητικό του δυναμικό, το έχουν φέρει πολύ ψηλά στις διεθνείς κατατάξεις και συγκεκριμένα μέσα στα 200 καλύτερα πανεπιστήμια του κόσμου, θέση που αντιστοιχεί στο 1% των κορυφαίων ακαδημαϊκών ιδρυμάτων και πρώτο από τα πανεπιστήμια της χώρας.
ΠΡΟΫΠΟΘΕΣΗ Η ΔΗΜΟΚΡΑΤΙΑ ΚΑΙ Η ΑΚΑΔΗΜΑΪΚΗ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
Όλα αυτά τα στοιχεία επιβεβαιώνουν ότι το ΑΠΘ μπορεί να παίξει πρωταγωνιστικό ρόλο, ώστε η Θεσσαλονίκη να μετατραπεί σε διεθνές κέντρο εκπαίδευσης. Αυτός ο στόχος, όμως, προϋποθέτει και ουσιαστική ενίσχυση του ΑΠΘ, αλλά και των άλλων πανεπιστημίων της πόλης, από την πολιτεία.
Στο σημείο αυτό θα ήθελα να επισημάνω ότι το θεσμικό πλαίσιο για την τριτοβάθμια εκπαίδευση που ψηφίστηκε τα τελευταία χρόνια, προώθησε το μοντέλο των πανεπιστημίων – επιχειρήσεων, με ρυθμίσεις και κανόνες που παραπέμπουν στην αύξηση της αποδοτικότητας παραγωγικών και όχι ακαδημαϊκών μονάδων. Το μοντέλο αυτό, όμως, είναι στρεβλό. Τα ακαδημαϊκά ιδρύματα δεν είναι ούτε επιχειρηματικά κέντρα. Το πνεύμα δεν υπόκειται στους νόμους της αγοράς, ούτε επιτυγχάνεται πνευματική δημιουργία κατ’ εντολήν. Η παράδοση των ευρωπαϊκών πανεπιστημίων απαιτεί δημοκρατία και ακαδημαϊκή ελευθερία, προκειμένου αυτά να λειτουργήσουν και να παράγουν αποτελέσματα, ώστε να είναι χρήσιμα για την κοινωνία.
Η πολιτεία λοιπόν θα πρέπει να εμπιστευτεί περισσότερο τα πανεπιστήμια και να τους δώσει την ακαδημαϊκή ελευθερία, αλλά και τους πόρους και τα μέσα που χρειάζονται, προκειμένου να γίνουν διεθνή κέντρα εκπαίδευσης και έρευνας.