Θεσσαλονίκη, 13/5/2019
Με μία λαμπρή τελετή που πραγματοποιήθηκε χθες, Κυριακή 12 Μαΐου 2019, στο Επιστημονικό Αναγνωστήριο της Κεντρικής Βιβλιοθήκης, το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης υποδέχτηκε επίσημα το Αρχείο του Κέντρου Μελέτης και Ανάπτυξης του Ελληνικού Πολιτισμού Μαύρης Θάλασσας, και εγκαινίασε το Κέντρο Ποντιακών Ερευνών.
Η τελετή πραγματοποιήθηκε αμέσως μετά τη λήξη του Διεθνούς Συνεδρίου «Η Γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι συνέπειές της (1908-1923)», που διοργανώθηκε από την Έδρα Ποντιακών Σπουδών του ΑΠΘ.
Το πολύτιμο Αρχείο, που περιλαμβάνει βιβλία, κορνίζες φωτογραφιών, εφημερίδες, περιοδικά, καρτ ποστάλ, χάρτες, φωτογραφικό, οπτικοακουστικό και άλλα τεκμήρια του 19ου και 20ου αιώνα, δώρισε στο ΑΠΘ το Κέντρο Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας.
Το Κέντρο Ποντιακών Ερευνών θα διευρύνει και θα αναπτύξει το έργο της Έδρας Ποντιακών Σπουδών, που ιδρύθηκε το 2017, συντονίζοντας την επιστημονική δραστηριότητα για ζητήματα που σχετίζονται με τον ελληνισμό του Πόντου και συμβάλλοντας στην καλύτερη ενημέρωση και επιμόρφωση του φοιτητικού πληθυσμού και του κοινού.
Τόσο η ίδρυση του Κέντρου όσο και η στέγαση του Αρχείου πραγματοποιήθηκαν με την υποστήριξη του Φιλανθρωπικού Ιδρύματος Ιβάν Σαββίδη.
Ο Πρύτανης του ΑΠΘ, Περικλής, Α. Μήτκας, επεσήμανε: «Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης συμμετέχει στον εορτασμό της 100ης επετείου του ξεριζωμού του Ποντιακού Ελληνισμού από τις πανάρχαιες πατρίδες, όπως αρμόζει σε ένα μεγάλο ερευνητικό Πανεπιστήμιο: μελετώντας την ιστορία με επιστημονική αυστηρότητα, διερευνώντας αίτια και αποτελέσματα και παρουσιάζοντας την αλήθεια με τεκμήρια και στοιχεία. Διοργανώσαμε ένα εξαιρετικού κύρους διεθνές συνέδριο για την γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών στην Οθωμανική Αυτοκρατορία στις αρχές του 20ου αιώνα, ολοκληρώσαμε την μετεγκατάσταση του Αρχείου της Μαύρης Θάλασσας στη Βιβλιοθήκη του Πανεπιστημίου και εγκαινιάζουμε το -εξ όσων γνωρίζω- μοναδικό Πανεπιστημιακό Κέντρο Ποντιακών Ερευνών στον κόσμο.
Δύο χρόνια μετά την ίδρυση της Έδρας Ποντιακών Σπουδών και λίγες μέρες πριν από την θλιβερή επέτειο των 100 χρόνων από τη Γενοκτονία των Ποντίων αδερφών μας, το ΑΠΘ συνεχίζει το έργο του για την έρευνα και τη διδασκαλία της Ιστορίας του Ελληνισμού του Πόντου και για τη διαφύλαξη της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του Πόντου. Το ΑΠΘ έχει μακρά παράδοση και διεθνώς αναγνωρισμένη συνεισφορά στις Ανθρωπιστικές Σπουδές και πιστεύουμε ότι με το Κέντρο Ποντιακών Ερευνών και τις συνέργειες που θα δημιουργηθούν και με τις υπόλοιπες δομές μας θα πάμε ένα βήμα παραπέρα. Ευχαριστούμε το Κέντρο Πολιτισμού της Περιφέρειας για τη δωρεά του Αρχείου και τον Ιβάν Σαββίδη που μας στηρίζει σε αυτές τις προσπάθειες».
Ο Πρύτανης του ΑΠΘ, Καθηγητής Περικλής Α. Μήτκας, ανακοίνωσε τη σύνθεση των μελών του Διοικητικού Συμβουλίου του Κέντρου Ποντιακών Ερευνών, η οποία ορίστηκε στην τελευταία συνεδρίαση της Συγκλήτου του ΑΠΘ, με πενταετή θητεία. Το Συμβούλιο απαρτίζεται από τα ακόλουθα μέλη: Άρτεμη Ξανθοπούλου-Κυριακού, Ομότιμη Καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Συμεών Πασχαλίδη, Πρόεδρο και Καθηγητή του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας, Ιωάννη Μουρέλο, Καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Ευαγγελία Αμοιρίδου, Αναπληρώτρια Καθηγήτρια του Τμήματος Θεολογίας, Φωκίωνα Κοτζαγεώργη, Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας, Μιλτιάδη Σαρηγιαννίδη, Επίκουρο Καθηγητή του Τμήματος Νομικής και Κυριάκο Χατζηκυριακίδη, Επίκουρο Καθηγητή, διδάσκοντα της επώνυμης Έδρας Ποντιακών Σπουδών.
Από την πλευρά του ο κ. Ιβάν Σαββίδης, Πρόεδρος του ομώνυμου Φιλανθρωπικού Ιδρύματος δήλωσε:
«Είμαστε υποχρεωμένοι να φτάσουμε στην παγκόσμια κοινότητα, και χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα τη τραγωδία που βιώσαμε, να μιλήσουμε στον κόσμο για το πόσο τερατώδη μπορούν να είναι παρόμοια εγκλήματα, όπως η εξόντωση άμαχου πληθυσμού, η υποδούλωση, η βία και η απέλαση. Γυρνάνε προς τα πίσω την ιστορία ολόκληρων λαών, αλλάζουν την παγκόσμια τάξη, οδηγούν σε ανθρωπιστικές καταστροφές, φθείρουν ανώτερες αξίες, ενσωματωμένες στην ίδια την ανθρώπινη φύση. Αυτό το καθήκον είναι αδύνατο να εκπληρωθεί δίχως μία σοβαρή επιστημονική προσέγγιση στη μελέτη της μικρασιατικής καταστροφής. Και χαίρομαι που συνειδητοποιώ ότι ο λαός μας ξεκίνησε αυτή τη δημιουργική πορεία, ξεπέρασε τη δυστυχώς συνήθη σε μας τους Ποντίους αυτοαπομόνωση.
Το ιδρυθέν Κέντρο Ποντιακών Ερευνών θα επιβλέπει την ερευνητική δραστηριότητα της Έδρας, αποτελώντας ουσιαστικά ένα εξελικτικό βήμα στην ανάπτυξή της. Κατά τη γνώμη μου, η συνεργασία του Κέντρου και της Έδρας δεν πρέπει να περιορίζεται αποκλειστικά στο πλαίσιο της ποντιακής τραγωδίας. Θα διεξάγει παγκόσμια έρευνα του Πόντου – της ιστορίας του, των παραδόσεών του, του πολιτισμού του, του ρόλου και της θέσης του ποντιακού ελληνισμού στην παγκόσμια πολιτιστική διαδικασία και στη διαμόρφωση του ελληνικού κράτους.
Θα ήθελα να ευχαριστήσω θερμά όλους όσοι συνέβαλαν στην ίδρυση του Κέντρου Ποντιακών Ερευνών. Είμαι πεπεισμένος ότι θα αποτελέσει σημείο έλξης για την προχωρημένη επιστημονική σκέψη, που μελετά την ιστορία του Πόντου και της Μικράς Ασίας. Εγώ θα είμαι πάντα δίπλα. Αυτό είναι το χρέος μου. Αυτό είναι το έργο της ζωής μου».
Χαιρετισμό στην εκδήλωση απέστειλαν ο Πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας, ο Αρχιεπίσκοπος Αθηνών και Πάσης Ελλάδος, Ιερώνυμος, ο Υφυπουργός Εξωτερικών, Τέρενς Κουίκ, ενώ χαιρετισμό απηύθυναν η Υφυπουργός Μακεδονίας-Θράκης, Ελευθερία Χατζηγεωργίου, ο εκπρόσωπος της Μητρόπολης Θεσσαλονίκης, πατήρ Εφραίμ, ο Δήμαρχος Θεσσαλονίκης, Γιάννης Μπουτάρης, και ο Περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας Απόστολος Τζιτζικώστας. Την εκδήλωση τίμησαν, επίσης, με την παρουσία τους, μεταξύ άλλων, η Αντιπεριφερειάρχης Μητροπολιτικής Ενότητας Θεσσαλονίκης Βούλα Πατουλίδου, οι υποψήφιοι Δήμαρχοι, Γιώργος Ορφανός, Νίκος Ταχιάος, Κωνσταντίνος Ζέρβας, Παναγιώτης Ψωμιάδης, ο τέως Νομάρχης Θεσσαλονίκης Κώστας Παπαδόπουλος, επί της θητείας του οποίου δημιουργήθηκε το Αρχείο του Κέντρου Μελέτης και Ανάπτυξης του Ελληνικού Πολιτισμού Μαύρης Θάλασσας, οι πρώην Πρόεδροι του Κέντρου, Χρύσα Αράπογλου, Αναστασία Τούρτα, Χριστίνα Κελεσίδου, καθώς και η Πρόεδρος του Κέντρου Πολιτισμού της Περιφέρειας Μακεδονίας-Θράκης, Άννα Μυκωνίου.
Ομιλία του Πρύτανη του ΑΠΘ, Καθηγητή Περικλή Α. Μήτκα.
Εκλεκτές και εκλεκτοί προσκεκλημένοι,
Αγαπητές και αγαπητοί συνάδελφοι,
Κύριε Ιβάν Σαββίδη,
Κυρίες και κύριοι,
Το Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο ιδρύθηκε πριν από σχεδόν έναν αιώνα σε μια πόλη που δίκαια χαρακτηρίστηκε από τον Ιωάννου ως η πρωτεύουσα των προσφύγων. Από τα πλέον δυναμικά τμήματα του προσφυγικού Ελληνισμού που είχε εγκατασταθεί λίγο νωρίτερα στην πόλη μας ήταν οι Πόντιοι πρόσφυγες, χιλιάδες ξεριζωμένων Ελλήνων που αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν βίαια την πατρίδα τους στα νότια παράλια του Ευξείνου Πόντου και να ριζώσουν σε μια νέα πατρίδα στην μητέρα Ελλάδα, να γιατρέψουν τις πληγές τους και να δημιουργήσουν εξυπαρχής τις ζωές τους και τις οικογένειές τους.
Έκτοτε, οι Έλληνες του Πόντου, διεσπαρμένοι σε ολόκληρο τον ελλαδικό χώρο, δημιούργησαν πολιτιστικούς συλλόγους και εταιρείες, χορευτικά συγκροτήματα και χώρους εκμάθησης της ποντιακής μουσικής παράδοσης, αλλά και κάποιες δομές για τη διάσωση του κειμηλιακού και αρχειακού υλικού που είχαν κατορθώσει να μεταφέρουν από τις αλησμόνητες πατρίδες τους.
Αποτελούσε όφλημα μνήμης και τιμής, αλλά και επιστημονικής ιστορικής και πολιτιστικής έρευνας για το Πανεπιστήμιό μας, το οποίο αποσκοπεί διαχρονικά στην ουσιαστική διασύνδεσή του με την κοινωνία, η επιστημονική ενασχόληση με το ζωντανό αυτό κομμάτι τις ιστορικής μας μνήμης και της ελληνικής ψυχής μας. Γι’ αυτό και, χάρη στη γενναιόδωρη και συγκινητική πρωτοβουλία του κ. Ιβάν Σαββίδη, Προέδρου του ομώνυμου Φιλανθρωπικού Ιδρύματος, προστέθηκε πριν από μερικά χρόνια μια πολύ σημαντική εκπαιδευτική και ερευνητική δομή στη Φιλοσοφική Σχολή του πανεπιστημίου μας, η «Έδρα Ποντιακών Σπουδών» του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας. Η Έδρα ιδρύθηκε και λειτουργεί με ειδικούς επιστήμονες οι οποίοι συμβάλλουν σε αυτή τη στόχευση, τόσο εκπαιδευτικά, με τη διδασκαλία μαθημάτων για την ιστορία του Ποντιακού Ελληνισμού, όσο και με ειδικά ερευνητικά προγράμματα αλλά και πολλές εκδηλώσεις για το ευρύ κοινό. Με χαρά διαπιστώνω ότι επιτελεί με συνέπεια και αποτελεσματικότητα το έργο της και συγχαίρω τον επικεφαλής, Επίκουρο Καθηγητή Κυριάκο Χατζηκυριακίδη.
Πριν από λίγο ολοκληρώθηκε ένα εξαιρετικά σημαντικό Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο, με θέμα «Η Γενοκτονία των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και οι συνέπειές της (1908-1923)», με αφορμή τα εκατό χρόνια από τη γενοκτονία των Ελλήνων του Πόντου. Διακεκριμένοι επιστήμονες και ερευνητές από 15 χώρες εξέτασαν και ανέλυσαν τους παράγοντες που οδήγησαν στον αφανισμό των χριστιανικών πληθυσμών της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, εστιάζοντας, παράλληλα, και στις συνέπειές του.
Παράλληλα, μετά από συστηματικές ενέργειες της Έδρας Ποντιακών Σπουδών και της Βιβλιοθήκης και Κέντρου Πληροφόρησης του ΑΠΘ, επιτεύχθηκε ακόμη μια σημαντική δράση για τη διατήρηση της ιστορικής μνήμης:
Το Κέντρο Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας δώρισε στο Πανεπιστήμιό μας το πολύτιμο ιστορικό αρχείο του Κέντρου Μελέτης και Ανάπτυξης του Ελληνικού Πολιτισμού της Μαύρης Θάλασσας.
Στο ιστορικό αρχείο περιλαμβάνονται βιβλία, κορνίζες φωτογραφιών, εφημερίδες, περιοδικά, καρτ ποστάλ, χάρτες, φωτογραφικό, οπτικοακουστικό και άλλα τεκμήρια του 19ου και 20ου αιώνα. Το υλικό αυτό αναμένεται να ικανοποιήσει τις πληροφοριακές και ερευνητικές ανάγκες όχι μόνο των καθηγητών και των φοιτητών/τριών της Επώνυμης Έδρας Ποντιακών Σπουδών, αλλά και όλων όσοι ενδιαφέρονται για την ιστορία των ελληνικών κοινοτήτων στην περιοχή της Μαύρης Θάλασσας.
Το Αρχείο στεγάζεται εδώ, σε ειδικά διαμορφωμένο χώρο της Βιβλιοθήκης μας. Η καταγραφή, η επεξεργασία του υλικού και η επιστημονική τεκμηρίωση έχουν πραγματοποιηθεί σε συνεργασία με την Επώνυμη Έδρα Ποντιακών Σπουδών και άλλων τμημάτων του ΑΠΘ.
Τέλος, σήμερα βρίσκομαι στην ιδιαίτερα ευχάριστη θέση να ανακοινώσω το επόμενό μας βήμα:
Με απόφαση της Συγκλήτου του ΑΠΘ ιδρύεται το –εξ όσων γνωρίζω- μοναδικό στον κόσμο πανεπιστημιακό Κέντρο Ποντιακών Ερευνών, που θα διευρύνει και θα αναπτύξει ακόμη περισσότερο το επιτελούμενο μέχρι σήμερα από την Έδρα Ποντιακών Σπουδών έργο, με κύριους στόχους:
την ανάπτυξη μεγάλων επιστημονικών ερευνητικών προγραμμάτων για τον ποντιακό ελληνισμό, την προώθηση βέλτιστων πρακτικών για τη φύλαξη της υλικής και άυλης πολιτιστικής κληρονομιάς του Πόντου, τη διοργάνωση εξειδικευμένων εκπαιδευτικών και επιμορφωτικών προγραμμάτων για Έλληνες και αλλοδαπούς φοιτητές και φοιτήτριες όλων των κύκλων σπουδών, καθώς και την επιστημονική κατάρτιση ειδικών ερευνητών για ζητήματα που σχετίζονται με τον ελληνισμό και τις γεωγραφικές περιοχές του Πόντου.
Το πρώτο, επταμελές Διοικητικό Συμβούλιο του Κέντρου, που ορίστηκε στην τελευταία συνεδρίαση της Συγκλήτου του ΑΠΘ, με πενταετή θητεία. απαρτίζεται από τα ακόλουθα μέλη:
Την Άρτεμη Ξανθοπούλου-Κυριακού, Ομότιμη Καθηγήτρια του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας,
Τον Συμεών Πασχαλίδη, Πρόεδρο και Καθηγητή του Τμήματος Ποιμαντικής και Κοινωνικής Θεολογίας,
Τον Ιωάννη Μουρέλο, Καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας,
Την Ευαγγελία Αμοιρίδου, αναπληρώτρια καθηγήτρια του Τμήματος Θεολογίας,
Τον Φωκίωνα Κοτζαγεώργη, επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Ιστορίας και Αρχαιολογίας,
Τον Μιλτιάδη Σαρηγιαννίδη, επίκουρο καθηγητή του Τμήματος Νομικής και
Τον Κυριάκο Χατζηκυριακίδη, επίκουρο καθηγητή, διδάσκοντα της επώνυμης Έδρας Ποντιακών Σπουδών.
Αγαπητοί συνάδελφοι σας συγχαίρω για την επιλογή σας και εύχομαι καλή επιτυχία στο έργο σας!
Κυρίες και κύριοι,
Δεν θα είχαμε τη χαρά να παρουσιάζουμε και να εγκαινιάζουμε τις σημαντικές αυτές δομές, εάν δεν είχαμε την υποστήριξη του Φιλανθρωπικού Ιδρύματος Ιβάν Σαββίδη, που σε χαλεπούς για τα οικονομικά του δημόσιου Πανεπιστημίου καιρούς, μας δίνει μια ανάσα για να συνεχίζουμε το έργο μας και να κοιτάζουμε το μέλλον με αισιοδοξία, διατηρώντας παράλληλα άσβεστη τη μνήμη.
Με αυτές τις σκέψεις, ευχαριστώ τον κ. Σαββίδη για την εξαιρετική συνεργασία μας, υποδέχομαι ως Πρύτανης το Αρχείο του Κέντρου Μελέτης και Ανάπτυξης του Ελληνικού Πολιτισμού Μαύρης Θάλασσας, και χαιρετίζω την έναρξη λειτουργίας του Κέντρου Ποντιακών Ερευνών, με την ελπίδα αλλά και τη βεβαιότητα ότι θα συμβάλουν με καθοριστικό τρόπο στην έρευνα και τη γνώση της ιστορίας και του πολιτισμού του Ελληνισμού του Εύξεινου Πόντου.
Τέλος, επιτρέψτε μου να συγχαρώ τους συντελεστές αυτής της σημαντικής τελετής: το προσωπικό της Βιβλιοθήκης και της Έδρας, τους δεκάδες εθελοντές φοιτητές μας και το προσωπικό του Ιδρύματος Ιβάν Σαββίδη.
Σας ευχαριστώ όλες και όλους για την παρουσία σας.
Φωτογραφία 1: Ο Πρύτανης του ΑΠΘ, Καθηγητής Περικλής Α. Μήτκας, ο Πρόεδρος του ομώνυμου Φιλανθρωπικού Ιδρύματος, Ιβάν Σαββίδης, ο Περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας, και τα μέλη του ΔΣ του Κέντρου Ποντιακών Ερευνών, Ευαγγελία Αμοιρίδου, Γιάννης Μουρέλος, Άρτεμις Ξανθοπούλου-Κυριακού, Μιλτιάδης Σαρηγιαννίδης, Κυριάκος Χατζηκυριακίδης.
Φωτογραφία 2: Ο Πρύτανης του ΑΠΘ, Καθηγητής Περικλής Α. Μήτκας, ο Πρόεδρος του ομώνυμου Φιλανθρωπικού Ιδρύματος, Ιβάν Σαββίδης, και η Αντιπρύτανις Ακαδημαϊκών και Φοιτητικών Θεμάτων του ΑΠΘ, Καθηγήτρια Αριάδνη Στογιαννίδου.
Φωτογραφία 3: Ο Πρύτανης του ΑΠΘ, Καθηγητής Περικλής Α. Μήτκας, ο Περιφερειάρχης Κεντρικής Μακεδονίας, Απόστολος Τζιτζικώστας, και η Πρόεδρος του Κέντρου Πολιτισμού της Περιφέρειας Κεντρικής Μακεδονίας, Άννα Μυκωνίου.
Φωτογραφία 4: Ο Πρόεδρος του ομώνυμου Φιλανθρωπικού Ιδρύματος, Ιβάν Σαββίδης, και ο Πρύτανης του ΑΠΘ, Καθηγητής Περικλής Α. Μήτκας, στον χώρο όπου στεγάζεται το Αρχείο του Κέντρου Μελέτης και Ανάπτυξης του Ελληνικού Πολιτισμού Μαύρης Θάλασσας.
Φωτογραφία 5: Ο Πρύτανης του ΑΠΘ, Καθηγητής Περικλής Α. Μήτκας.
Φωτογραφία 6: Ο Πρόεδρος του ομώνυμου Φιλανθρωπικού Ιδρύματος, Ιβάν Σαββίδης.