ΠΟΙΟΣ, ΑΡΑΓΕ, ΕΝΔΙΑΦΕΡΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΣΤΡΟΝΟΜΙΑ ΚΑΙ ΓΙΑ ΤΗ ΝΕΑ ΓΕΝΙΑ ΜΑΣ; (ΔΙΑΠΙΣΤΩΣΕΙΣ, ΑΠΟΡΙΕΣ, ΣΧΟΛΙΑ, ΥΠΟΔΕΙΞΕΙΣ)

Έχω επισημάνει την σημασία της Αστρονομίας ως  παγκόσμιου μέσου για  εκπαίδευση, ανάπτυξη, διπλωματία και ειρήνη, ακόμη και την σημασία της  στις  τέχνες και στην βιομηχανία  υψηλής τεχνολογίας, αλλά και  την σημαντικότατη  ιδιότητα της  αστρονομικής επιστήμης, όχι τόσο συχνή για άλλες επιστήμες ότι αυτές οι έννοιες, διεθνώς, αλλά και στην χώρα μας, μπορούν να προωθηθούν μέσω  της Αστρονομίας. Και, βεβαίως, έχω, επίσης τεκμηριώσει, ότι η διδασκαλία της Αστρονομίας συνεισφέρει αποφασιστικά στην διαμόρφωση του χαρακτήρα του νέου πολίτη και ερευνητή.

 

Αλλά, η  συνεισφορά και η κριτική σημασία της Αστρονομίας δεν περιορίζεται μόνον  στις ανωτέρω αλήθειες,  κοινής για όλους σημασίας, αλλά, κατά εμφατικό τρόπο, επεκτείνεται και στο ερευνητικό επίπεδο.  Είναι μια πολλαπλώς αποδεικνυόμενη αλήθεια, ότι με την έλλειψη της αστρονομικής γνώσης, δυστυχώς, η επιστημονική σκέψη, ιδίως των νέων ερευνητών,  και, άρα, η ερευνητική αντιμετώπιση  του παρατηρούμενου φυσικού περιβάλλοντος, κοντινού και μακρινού, σταδιακά, παύει να είναι φυσικώς προσανατολισμένη και παίρνει μιαν, απλώς μαθηματικώς προσανατολισμένη μορφή, εντελώς άσχετη με την φυσική πραγματικότητα. Και το χειρότερο και εξαιρετικά απαισιόδοξο είναι, ότι,  δεδομένης και της σημερινής πραγματικότητας-συγκυρίας των, κατά τα άλλα εξαιρετικά χρήσιμων,  ηλεκτρονικών υπολογιστών, η ερευνητική αντιμετώπιση  του παρατηρούμενου φυσικού κόσμου, νομοτελειακά, καταλήγει σε, απλώς υπολογιστική μορφή σκέψης, πιθανότατη και συχνότατη συνέπεια (και) της οποίας είναι η επιστημονική παρερμηνεία των παρατηρησιακών-πειραματικών  δεδομένων και η παραπλάνηση  των επιστημόνων από φυσικής πλευράς.

 

 Πλέον, είναι προφανείς  οι συνέπειες αυτού του εκφυλιστικού φαινομένου της άκριτης αποδοχής των μη παρατηρσιακώς-πειραματικώς  επαληθεύσιμων θεωρητικών ερευνητικών προβλέψεων αλλά και της  τυφλής άρνησης συζήτησης των αντίθετων προς αυτές, αν και απολύτως δικαιολογούμενων απόψεων. Και αυτό παρατηρείται και ερευνητικά   στις  (μη διδασκόμενες στο σχολείο) θεματικές περιοχές Αστρονομία, Γενική Θεωρία της Σχετικότητας, Κοσμολογία, Αστροφυσική, Σχετικιστική Αστροφυσική, αλλά και σε άλλες επιστημονικές θεματικές περιοχές, διδασκόμενες στο σχολείο, όπως, π.χ., η Θεωρητική Φυσική, και η Διαστημική Φυσική. Κι’ αυτό είναι  θλιβερή συνέπεια της άλογης, επιπόλαιης και αφύσικης  επικράτησης   αυθαίρετων ιδεών και πρακτικών. Τέτοιες  ιδέες είναι, π.χ.,  η  επιστημονική πλάνη, θεωρητική και παρατηρησιακή, που λέγεται Σκοτεινή Ενέργεια του Σύμπαντος,  η όλη αμφιλεγόμενη  περιγραφή της πραγματικότητας, θεωρητική και πειραματική, που λέγεται Πεδίο Higgs, Φαινόμενο Higgs και Σωματίδιο Higgs, αλλά και η ηθελημένη παραβίαση και διαστρέβλωση χρήσιμων  για την χώρα μας εννοιών και αναγκαιοτήτων, όπως ο Ελληνικός Οργανισμός Διαστήματος.

 

Όλα τα παραπάνω επιβεβαιώνουν, για μία ακόμη φορά, την επιτακτική αναγκαιότητα για συνεχή, ουσιαστική αστρονομική ενημέρωση της νέας γενιάς και, για μία ακόμη, πολλοστή κατά την τελευταία εικοσαετία, φορά, προβάλλουν έντονα το βασανιστικό και συνεχώς επιδεικτικά αγνοούμενο και αναπάντητο  για την χώρα μας ερώτημα: Πότε, επί τέλους, θα  συνειδητοποιήσουμε την σημασία της Αστρονομίας, όλοι/όλες μας και, ιδίως, η  από δεκαετιών αδρανής, αδιάφορη έως και πλήρως αρνητική προς  την Αστρονομία «εξουσία»;

Γιατί παρατηρείται αυτή η αδιαφορία και τι και ποιους, τέλος πάντων,  μπορεί αυτή να εξυπηρετεί;

 

Μια Νέα, Ανησυχητική Πραγματικότητα και η Αντιμετώπισή της

 

Για μιαν απάντηση στα τελευταία ερωτήματα, ομολογώ με ειλικρίνεια, ότι, μέχρι τώρα πίστευα, αισιοδοξούσα (και γι’ αυτό «προσπαθούσα»!), ότι η «εξουσία» και οι περί αυτήν «αρμόδιοι και αναρμόδιοι» θα ήταν δυνατόν να θελήσουν να ενημερωθούν αρμοδίως και να αλλάξουν ιδέες για την αντιμετώπιση της ευρύτερης αστρονομικής επιστήμης. Κι’ αυτό, στο πλαίσιο  αφενός μεν της κοινής λογικής, επιστημονικής-ερευνητικής και μη, αφετέρου δε της αδιαμφισβήτητης  και καθημερινά επιβεβαιούμενης πραγματικότητας στενής σύνδεσης της Αστρονομίας με τη καθημερινή  ζωή.

 

Δυστυχώς, όμως, η πραγματικότητα στην χώρα μας, όσον αφορά στους επιστημονικά ειδικούς (όχι μόνον στην «εξουσία»!) δεν φαίνεται να είναι  τόσον αισιόδοξη, τουναντίον και εντελώς ανέλπιστα, είναι εξαιρετικά απαισιόδοξη. Θα μπορούσα, μάλιστα, να ισχυρισθώ και μια πιθανή αδιαφορία εκ μέρους των κατά τεκμήριον ειδικών!

 

Πραγματικά, πρόσφατα (11 Ιουνίου 2019), η Εκτελεστική Επιτροπή της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως  (ΔΑΕ, IAU), στην 103^η συνεδρίασή της της 14-16 Μαΐου 2019 στην Ρώμη, έκανε αποδεκτή την συμμετοχή  188 νέων μελών της IAU από όλη την υφήλιο, τα οποία   προτάθηκαν από 33 διαφορετικές Εθνικές Αστρονομικές Επιτροπές και από τρεις  αρμόδιες επιτροπές (Divisions) της IAU. Μάλιστα, δε, η Γενική Γραμματέας  (General Secretary ) της IAU, κα Teresa Lago, με ευχαρίστηση έκανε την σχετική ανακοίνωση, τονίζοντας, πέρα από την διαπίστωση  της ανανέωσης της IAU με την αποδοχή των νέων μελών, και το πόσο η ίδια, ως η Γενική Γραμματέας,  «μετρά» την υποστήριξη και αφοσίωση όλων των μελών της IAU, προς τον σκοπό της ολοκλήρωσης μιας IAU, ως ενός ακόμη πιο δυναμικού και διεθνούς, για όλους,  οργανισμού.

 

Όμως, μια πιο προσεκτική ματιά αυτής της ανακοίνωσης (Βλ.https://www.iau.org/administration/membership/junior/year/2019/)

αποκαλύπτει, ότι για τις αναφερόμενες στην ανακοίνωση χώρες, ειδικά,  της Ευρωπαϊκής Ένωσης, το πλήθος ανά χώρα των προτεινόμενων νέων μελών είναι: Ολλανδία (25), Ηνωμένο Βασίλειο (7), Ελβετία (5), Σουηδία (6), Γαλλία (6), Ισπανία (5), Γερμανία (5), Βέλγιο (2), Κύπρος (2), Σλοβενία (2), Δανία (1), Ελλάδα (1), Εσθονία (1), Λιθουανία (1), Πολωνία (1), Σλοβακία (1).

 

Με άλλα λόγια, σύμφωνα με την ανωτέρω ανακοίνωση της IAU, φαίνεται, ότι μόνον ένας  Έλληνας νέος πολίτης (και, βέβαια, ερευνητής σύμφωνα με το Βιογραφικό του) προτείνεται από την αρμόδια Ελληνική Αστρονομική  Επιτροπή και γίνεται δεκτός από την IAU ως νέο μέλος της [Ας σημειωθεί, ότι αυτό το νούμερο (1) είναι μικρότερο και από το αντίστοιχο της Κύπρου, η οποία, κατά την προσωπική γνώμη μου και την, από δεκαετιών, προσωπική εμπειρία μου, δεν διακρίνεται για το ιδιαιτέρως φιλοαστρονομικό πνεύμα, αλλά και  την φιλοσοφία και την πρακτική της].

 

Είναι ενδιαφέρον, ότι, για την συντριπτική πλειοψηφία των χωρών, Ευρωπαϊκών και μη, στην ανωτέρω ανακοίνωση της IAU, όλοι οι προτεινόμενοι από μία χώρα (μέσω της αντίστοιχης National Committee for Astronomy) είναι κάτοικοι αυτής της χώρας. Για την Ελλάδα, όμως, ο μοναδικός προτεινόμενος δεν είναι κάτοικος της χώρας μας, αλλά (ίσως προσωρινά;), κάτοικος του εξωτερικού (ΗΠΑ). 

 

Στο σημείο αυτό υπενθυμίζεται,  ότι προτάσεις νέων μελών γίνονται σε τακτά χρονικά διαστήματα, επί εθνικού επιπέδου ανά διετία και διεθνώς (IAU) ανά τριετία, και, στατιστικά, συνήθως δεν λείπουν τέτοιες προτάσεις. Σύμφωνα με την ανακοίνωση της IAU, η τελευταία ειδοποίησή της προς τις Εθνικές Αστρονομικές Επιτροπές, για  προτάσεις νέων μελών έγινε στις 2 Οκτωβρίου 2018,  η όλη διαδικασία συμπληρώθηκε από τις Εθνικές Αστρονομικές Επιτροπές στις 31 Δεκεμβρίου 2018 και η ανακοίνωση των νέων μελών από την  IAU έγινε στις 11 Ιουνίου 2019.

 

Με αυτά τα δεδομένα, κατ’ αρχάς, δεν είναι εύκολα κατανοητή αυτή η έλλειψη προτεινόμενων νέων Ελλήνων αστρονόμων, το γεγονός, δηλαδή, ότι, μέσα στο διάστημα των πρώτων  έξι μηνών του 2019, εγκρίθηκε (και από  την Ελληνική Αστρονομική Επιτροπή και, τελικά, από την  IAU) η αίτηση μόνον ενός (1)  Έλληνα.

 

Και, φυσιολογικά,  διερωτάται κανείς: Δεν είναι, πράγματι,  αλήθεια, ότι ένας (1) μόνον, μάλιστα, επί εθνικού επιπέδου,  προτεινόμενος σημαίνει σχεδόν κανένας προτεινόμενος;  Δεν γνωρίζω πόσο εύκολη είναι η απάντηση σε ένα τέτοιο ερώτημα. Δημιουργεί, όμως, πολλές απορίες, αν όχι, ανησυχίες για το μέλλον.

 

Από προσωπική μακροχρόνια εμπειρία μου, θυμάμαι, ότι, ακόμη και σε επίπεδο ενός μόνον Εργαστηρίου Αστρονομίας (όχι σε επίπεδο ολόκληρου ΑΕΙ ή και σε εθνικό επίπεδο), υπήρχε οπωσδήποτε ένας νέος για πρόταση. Διότι, όλοι μας, σε τελευταία ανάλυση, γνωρίζαμε με ποιους νέους συνεργαζόμαστε (Αλλοίμονο, αν αυτό δεν ισχύει!).

 

Πέραν αυτών, θεωρώ απίθανο το να μην ειδοποιήθηκαν οι νέοι σχετικά με την συγκεκριμένη διαδικασία πρότασης, ή, για άγνωστο λόγο, να μην ενημερώθηκαν οι διδάσκοντες και, έτσι, να καθυστέρησε η υποβολή τέτοιων προτάσεων από Ελληνικής πλευράς, ή αυτή να ήταν σημαντικά ελλειπής.  Εξάλλου, θα αποτελούσε σατανική σύμπτωση, σε όλα τα Ελληνικά ΑΕΙ και Ερευνητικά Κέντρα της χώρας μας, κατά το πρώτο εξάμηνο του 2019, να εργάζονταν μόνο νέοι, οι οποίοι απείχαν πολύ από την συμπλήρωση της Διδακτορικής Διατριβής τους. Όπως, θεωρώ απίθανο και το ότι οι προτείνοντες-επιλέγοντες  έγιναν δυσκολότεροι και πλέον επιλεκτικοί από ό,τι μέχρι τώρα (αν και τίποτε δεν πρέπει να αποκλείεται!).

 

Εξάλλου, με βάση την εκπληκτική πραγματικότητα που λέγεται «Όμιλοι Φίλων της Αστρονομίας», δεν γίνεται εύκολα αντιληπτό ούτε πιστευτό το ότι δεν υπάρχουν, σήμερα, αξιόλογοι  λάτρεις και υπηρέτες της Αστρονομίας στον πληθυσμό και, άρα, στην νεολαία της χώρας μας.

 

Πώς εξηγείται, λοιπόν, το συνεπαγόμενο μη ενδιαφέρον  για την Αστρονομία; Και, αν αυτό συμβαίνει, γιατί συμβαίνει; Το προφανές και ανησυχητικό συμπέρασμα είναι, ότι οι νέοι και οι νέες δεν ενδιαφέρονται, πλέον, ενεργά,  για την Αστρονομία. Γιατί, όμως, η νεολαία φαίνεται να απομακρύνεται  (ή, κάτι ή κάποιοι να την απομακρύνουν!) από την Aστρονομία;  Ποιους απασχολεί, άραγε,  αυτό το ερώτημα και τι κάνουν αυτοί γι’ αυτό;  Είναι απογοητευτικό, λοιπόν, ότι (και) στο θέμα αυτό η χώρα μας ανήκει στους ουραγούς της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διότι, για να μην προτείνονται νέα μέλη της για  την  IAU, αυτό, απλώς, θα ήταν δυνατό να  σημαίνει, όχι ότι δεν υπάρχουν αντάξια γι’ αυτό πρόσωπα στην χώρα μας, αλλά, ότι, απλώς και δυστυχώς, δεν υπάρχουν ενδιαφερόμενα μέλη σ’ αυτήν. Και δεν αποτελεί σοβαρό επιχείρημα, ότι δεν μιλούμε για τον… κανένα αλλά για τον…ένα!

 

Πώς να γίνει, όμως, πιστευτό αυτό; Έχουν έτσι τα πράγματα, δηλαδή, για τόσο χρονικό διάστημα, δεν βρέθηκε ούτε ένας (ή μία) κατάλληλος, ηλικίας το πολύ 35 ετών; Καλό και χρήσιμο θα ήταν, λοιπόν, να δίνονταν γι’ αυτό ορισμένες διευκρινίσεις εκ μέρους των περί το θέμα ειδικών, αρμόδιων φορέων και οργανισμών,  της χώρας μας.

Και γιατί δε αποδίδουν οι μέχρι τώρα συνεχείς και μακροχρόνιες προσπάθειες για την προβολή και την δικαίωση της Αστρονομίας; Η απάντηση είναι, απλώς, ότι η Αστρονομία  έχει εξοβελισθεί από τα σχολεία μας!!! Η νεολαία δεν διδάσκεται Αστρονομία και τα περί αυτήν και…μάτια που δεν βλέπονται  ξεχνιούνται!

 

 Είναι, άραγε, προσωρινή αυτή η εικόνα, ή δεν είναι; Είναι ή δεν είναι αυτοσκοπός; Και, σε τελευταία ανάλυση, είναι ρεαλιστικό  να αναμένουμε απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά, ή, μήπως (λέω μήπως!), απλώς και δυαστυχώς, συνηθίσαμε όλοι και όλες στον ρόλο των σιωπηλών ή και υπνωτισμένων μαρτύρων της απόλαυσης της Ηροστράτειας δόξας  ορισμένων τυχαίων,  ανεπαρκών και μοιραίων, προερχόμενων και από την «εξουσία» και από την  «μη εξουσία»;

 

Επιμύθιον

 

Η αγάπη και το ενδιαφέρον για την νεολαία μας εκδηλώνεται με πολλούς τρόπους, με τους οποίους τονίζεται η σημασία, ταυτόχρονα, και της θεωρίας και της παρατήρησης-πειράματος, και οι οποίοι μπορούν να συνεισφέρουν στην διαμόρφωση της φιλοσοφίας των νέων και επίδοξων ερευνητών. Οπωσδήποτε,  όμως, δεν εκδηλώνεται με την συνεχή υποβάθμιση της ύλης  των διδασκόμενων στα σχολεία μας μαθημάτων Φυσικής, Μαθηματικών, Αστρονομίας, Διαστημικής Φυσικής και το ίδιο ισχύει και για την αντίστοιχη πανεπιστημιακή  αστρονομική διδασκαλία στην χώρα μας. Και, φυσικά, δεν εκδηλώνεται, με τον αυτοπεριορισμό  του ερευνητή στο  περιορισμένο επιστημονικό καβούκι του, αλλά, αντίθετα, επιβεβαιώνεται με την διάθεσή του, ιδίως αν προκαλείται γι’ αυτό,  για επιστημονική συζήτηση με επιχειρήματα, για  την αντιμετώπιση, ήδη, επισήμως εκπεφρασμένων «διαφορετικών» επιστημονικών απόψεων.

 

Με την συνεχή και συστηματική υποβάθμιση των ανωτέρω διδασκόμενων θεματικών περιοχών δεν αναπτύσσεται η κριτική σκέψη των νέων, αλλά και δεν αποφεύγεται η υποκατάσταση  της φυσικής σκέψης από την απλώς μαθηματική σκέψη και, νομοτελειακά, από την υποκατάσταση και των δύο από την, απλώς, υπολογιστική σκέψη. Ποιος μπορεί να βλέπει τις συνέπειες, στο άμεσο μέλλον, αν όχι, ήδη, στο τώρα, αυτής της υποκατάστασης και να μην κάνει τίποτε τώρα για να την αποφύγει; Είναι, λοιπόν, επιτακτική η αφύπνιση και της «εξουσίας» και όλων των ενδιαφερόμενων για την νεολαία μας παραγόντων.

 

Σε σχέση, ιδιαίτερα, με τη άκριτη χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και του Διαδικτύου, είναι ενδιαφέρουσα, όσον και ανησυχητική για το μέλλον, ως συνήθεια άκριτα εισαγόμενη (και αυτή) από το εξωτερικό, η καινοφανής πρόταση διδάσκοντος δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (στην Γερμανία), σύμφωνα με την οποία «Με το Διαδίκτυο στην διάθεσή μας, δεν μας χρειάζονται, πλέον, οι δάσκαλοι». Είναι δυνατόν, μια τέτοια πρόταση να την κάνει ένας καλός δάσκαλος, ο οποίος κάνει και θέλει να κάνει καλά την δουλειά του, την δουλειά προσφοράς, και ο οποίος ενδιαφέρεται και για την νεολαία, γενικότερα,  και για τους μαθητές/μαθήτριες της τάξης που διδάσκει; Και είναι δυνατόν, μια τέτοια πρόταση να την κάνει ο οποιοσδήποτε, «εξουσία» ή όχι, ο οποίος αντιλαμβάνεται την σημασία, χρησιμότητα και αναγκαιότητα του «δασκάλου»; Αλλοίμονο, αν στηριζόμασταν σε «τέτοιους δασκάλους»!

 

Και, τέλος, πώς είναι δυνατόν να φθάσαμε στο σημείο, κατ’ αρχήν, να κάνουμε μια τέτοια συζήτηση και να τίθενται τέτοια ερωτήματα στην πατρίδα μας, η οποία, υποτίθεται, γέννησε την λογική και την διαλεκτική, αλλά και την επιστήμη και την ίδια την επιστημονική σκέψη; Τρομάρα μας!!!

 

Ενδεικτική Βιβλιογραφία

(Παρατίθεται ενδεικτική και σύντομη βιβλιογραφία, στην οποία υπάρχει και περαιτέρω εκτεταμένη σχετική βιβλιογραφία)

 

1.Η ανησυχητική διαπίστωση της Διεθνούς Αστρονομικής Ενώσεως: https://www.iau.org/administration/membership/junior/year/2019/

 

2.Ν. Κ. Σπύρου, 2018, «Αρχές, Εμμονές και Αναγκαιότητες στη Ευρύτερη Αστρονομική Έρευνα», Έκδοση της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών, Αθήνα.

 

3.Ν. Κ. Σπύρου, 2019, «Σύγχρονη Κοσμολογία: Αυθαιρεσίες, Προβληματισμοί, Αλήθειες και Αναγκαιότητες», Έντυπη μορφή της ομότιτλης, προσκεκλημένης ομιλίας  που πραγματοποιήθηκε μετά από πρωτοβουλία, οργάνωση και πρόσκληση, της Ένωσης Υποτρόφων Προγράμματος Fulbright-Τμήμα Βορείου Ελλάδος και της Ένωσης Ελλήνων Φυσικών (Ε.Ε.Φ.), σε συνεργασία με το Τεχνολογικό Εκπαιδευτικό Ίδρυμα (Τ.Ε.Ι.) Σερρών  (ήδη, Διεθνές Πανεπιστήμιο Κεντρικής Ελλάδας) και το Κέντρο Διάδοσης Επιστημών και Μουσείο Τεχνολογίας ΝΟΗΣΙΣ (Συνεδριακό Κέντρο «Ν. Οικονόμου» του ΝΟΗΣΙΣ, 30 Μαρτίου 2019, Θεσσαλονίκη). Συνδιοργανωτές της εκδήλωσης: Κολλέγιο ΑΝΑΤΟΛΙΑ, Όμιλoς Φίλων Αστρονομίας, με συνεισφορά και από τον Σύλλογo Αποφοίτων Α.Π.Θ.. Ηλεκτρονικά προσβάσιμη ως https://eef.gr/enimerosi/1936-spyroy-3.html.

 

 

Ν. Κ. Σπύρου,

Θεσσαλονίκη, Θερινό Ηλιοστάσιο 2019